Dom towarowy Wenkeův dům w Jaroměři to jeden z pierwszych budynków handlowych zaprojektowanych w duchu nowoczesnego modernizmu na terenie Czech. Jednocześnie jeden z najciekawszych eksperymentów formalnych początku XX wieku. Powstał w latach 1910-11 na zamówienie rodziny Wenke, właścicieli lokalnego domu handlowego. Obiekt od początku miał być manifestem nowoczesności, zarówno pod względem architektury, jak i sposobu organizacji handlu.
Wenkeův dům – wczesny etap modernizmu
Za projekt budynku wziął się Josef Gočár. Architekt w tym czasie mówił już głosem młodej generacji architektów porzucających historyzmy na rzecz syntetycznego podejścia do formy. Bryła budynku, oparta na stalowym szkielecie, to przykład wczesnego etapu rewolucji modernistycznej. Zanim funkcjonalizm zawładnął Europą, architekci zmęczeni klasycyzującym udawaniem poszukiwali nowych, uproszczonych form architektonicznych. Gočár zastosował rozwiązania inspirowane architekturą przemysłową. Było to na początku XX wieku bardzo nowatorskie nawet w Europie Zachodniej. Wielkie przeszklenia fasady, wąskie pasy okien, racjonalny układ wnętrz z centralnie umieszczoną klatką schodową. Jednocześnie dodał elementy inspirowane lokalną sztuką ludową Czech, choć bardzo oszczędnie. Surowość użytych materiałów wykończeniowych zestawił z elegancją drewnianych detali i motywami geometrycznymi.
Wenkeův dům był też innowacyjny funkcjonalnie. Trzy piętra z przestrzeniami ekspozycyjnymi, windą towarową i własnym zapleczem magazynowym. Specjalnie zaprojektowaną witryną, w której zmieniano układ ekspozycji zgodnie z porami roku. W tym sensie był nie tylko domem towarowym, ale i narzędziem promocji nowoczesnego stylu życia w małym mieście.
Dom towarowy Wenkeův dzisiaj
Wnętrze Wenkeův dům fascynuje do dziś. Nie tylko zachowanym układem przestrzennym, ale też detalami, które przetrwały ponad sto lat intensywnego użytkowania. Wciąż można natrafić tu na oryginalną, działającą windę towarową, z charakterystycznym metalowym szybem i masywnymi drzwiami — relikt czasów, gdy winda była nie tylko funkcjonalnym udogodnieniem, ale i elementem prestiżu handlowego wnętrza. Na parterze zachowała się również dekoracyjna ściana z luksferów produkcji firmy Luxfer. Ich geometryczny rytm łagodził surowość przestrzeni i zapewniał naturalne doświetlenie bez utraty prywatności. Sale ekspozycyjne opierają się o oryginalne meble wystawowe kultowej firmy Ton z Czechosłowacji, która wyrosła z tradycji giętego drewna Thoneta. Całość tworzy wrażenie miejsca, które mimo swojej funkcji komercyjnej, od początku traktowane było jak starannie zaprojektowana przestrzeń użytkowa – z szacunkiem dla formy, światła i rytmu.
Dziś w budynku mieści się miejskie muzeum połączone z domem kultury. Jego architektura wciąż robi wrażenie. Nie przez monumentalność, nie tylko przez powściągliwość, ale też przez to, że w małym mieście odnalazł nową miastotwórczą funkcję nie tracąc przy tym duszy. To modernizm, który nie krzyczy, ale mówi: wszystko zostało przemyślane.
Źródła:
